Utrecht was in de eerste helft van de zestiende eeuw nog steeds wat het in de Middeleeuwen ook was: een kerkelijk centrum. Tot het jaar 1566 is de stad vrijwel geheel katholiek en trouw aan het Spaanse gezag. Toch is er sprake van aanzwellende kritiek op de rooms-katholieke kerk. Langzaam maar zeker laten de calvinisten – of ketters, zoals ze door katholieken genoemd worden – zich steeds meer horen over hun afkeer tegen al de pracht en praal van de Katholieke Kerk. Dit tegengeluid klinkt vooralsnog net buiten de stadsmuren, niet in een kerk, maar in de openlucht. De geheime bijeenkomsten van de calvinisten worden hagenpreken genoemd. De ‘haag’ had hier vooral de betekenis: ‘buiten de stad, waar hagen zijn’. Op 18 augustus 1566 houdt de monnik die door Utrechters ‘Schele Gerrit’ wordt genoemd in het geheim zijn eerste kerkdienst in een boomgaard buiten de stadspoort. In zijn hagenpreek spreekt Schele Gerrit zich uit tegen het kerkelijk gezag en roept hij op tot verzet. Al snel worden de woorden van de monnik omgezet in actie.