Fort Hoofddijk maakte deel uit van de Nieuwe Hollandsche Waterlinie, een 19de-eeuwse verdedigingslinie die bestond uit onderwaterzetting om de vijand tegen te houden.

Deze verdedigingslinie werd in het leven geroepen zodat de vijandelijke troepen met hun paarden en kanonnen vastliepen in de modder. Op hoger gelegen plekken, die niet onder water konden worden gezet, werden forten gebouwd. Fort Hoofddijk dateert uit 1879. Forten beschermden ook belangrijke wegen en spoorlijnen. Ook zorgden ze ervoor dat de onderwaterzetting-sluizen niet in handen van de vijand zouden vallen.